KAVRAMLAR,TERİMLER
VE
İSİMLER SÖZLÜĞÜ
VAKIF : Bir kişinin sahip olduğu bir malı, bir hayır
işine tahsis etmesi ile oluşan tüzel kişilik.
VARŞOVA PAKTI
: NATO’nun kurulması üzerine doğu bloku
ülkelerinin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliğin öncülüğünde 14 Mayıs
1955’te kurmuş oldukları siyasi ve askeri örgüt üye olan devletler S.S.C.B.,
Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Çekoslovakyadır.
(1956’da Doğu Almanya da üye olmuştur.) Çıkan bazı anlaşmazlıklar sonucu
Arnavutluk daha sonra üyelikten ayrılmıştır. Üye ülkelerin 1 Temmuz 1991 de
Pragda bir araya gelerek aldıkları bir karar sonucu Varşova paktı son bulmuştur.
VELİAHT : Bir hükümdarın ölümü ya da tahtan
çekilmesinden sonra tahta geçmeye aday olan kimselere verilen ad.
VEKİL
: BAKINIZ BAKAN
VENİZELOS : I.Dünya savaşı öncesinde Yunanistan’da başbakan
oldu. Yunanistan’ın I.Dünya savaşına girmesini sağladı. Mütareke sonrası Batı
Anadolu’nun ve doğu Trakya’nın Yunanistan’a verilmesi için Paris barış
konferansında karar alınmasını sağladı.
Anadolu’nun işgal projesini hazırladı. Ardından kralcıların hükümet
darbesiyle yurtdışına çıkmak zorunda kaldı. Kral Konstantin hükümete tamamen
hakim oldu. Yunan Ordusunun Anadolu bozgunundan sonra Konstantinin Yunanistan’ı
terketmesi üzerine ülkesine geri döndü. Lozan Antlaşmasında Başbakan olarak
imza koydu. Cumhuriyet döneminde eski düşmanlıkların unutulması amacıyla
Atatürkle yakın ilişkide bulundu. 1930 yılında Türk-Yunan dostluk ve iyi
komşuluk ilişkisi Antlaşması imzalanmasına önayak oldu. Son yüzyılda
Yunanistan’ın yetiştirdiği en iyi siyaset adamlarından biridir.
VERGİ : Kamu giderlerini karşılamak amacıyla
devletin tek taraflı olarak,kişilerin gelir ve mallarından aldığı ekonomik
değerdir.
VEZİR : Osmanlı
Devlet yönetiminde en yüksek dereceli sivil yöneticilere verilen unvan sayıları
sınırlı olan bu yöneticiler bu gün Bakanlara karşılık gelmektedir.
VİLAYAT-I SİTTE : Doğuda bulunan altı ile verilen ad. (Erzurum,
Van, Harput, Diyarbakır, Sivas ve Bitlis illeri)
WİLSON İLKELERİ : A.B.D. Başkanı Wilson’un 1918 yılında
Amerikan Kongresine sunduğu 14 ilkeden oluşan prensiplerine verilen addır.
WİLSON PRENSİPLERİ CEMİYETİ : İlk önceleri, wilson ilkelerinin etkisiyle
kurulmuş bir cemiyettir. Daha sonra wilson ilkelerinin saptırıldığını görünce
derneği kapatarak,milli mücadeleye katılmışlardır.
YARGI : Hukuk kurallarının bağımsız ve tarafsız
mahkemelece belli bir olaya uygulanmasına yargı denir.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI : Yargının hiç bir baskı altında kalmaksızın
görevini yürütebilmesidir.
YASA : BAKINIZ KANUN
YASAMA (TEŞRİİ) : Devlet ve toplumu şekillendiren yasaları
yapma gücü ve yetkisine verilen isim.
YASAMA DOKUNULMAZLIĞI
: BAKINIZ DOKUNULMAZLIK
YAVER :
Devlet başkanlarıyla komutanların yanında bulunan ve onların emirlerini
yazmakla, gereğinde yerine ulaştırmakla görevli subay.
YEŞİLORDU CEMİYETİ : Milli
Mücadele döneminde özellikle eski ittihatçıların batı cephesi bölgesinde kurmuş
oldukları Sosyalist eğilimli gizli bir cemiyettir. Bilinen en ünlü üyeleri
Çerkes Ethem ve ağabeyleri Tevfik ve Reşit Beylerdir. Eskişehirde “Seyyare-i
Yeni Dünya” adıyla bir gazete yayınlamışlardır. Daha sonra Mustafa Kemal
Paşa’nın etkili mücadelesi sonucu cemiyet etkisiz hale getirilmiş, gazete ise
kapatılmıştır.
YOBAZ : Çağdaş yaşamın gereklerine uyum sağlayamayan,
toplum dışı kişilere verilen ad.
YÖNERGE : Kamu
kuruluşlarının kendi birimlerinde bulunan bazı alt unsurların çalışma
esaslarını düzenledikleri kurallardır. (Örnek: : Orta Dereceli Askeri Okullar
Rehberlik ve Psikolojik Danışma Yönergesi)
YÖNETMELİK (TALİMATNAME) :
Başbakanlık, Bakanlıklar ve kamu tüzel kişiliklerinin uygulama
alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere
ve bunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarttıkları yazılı hukuk kurallarıdır.
YÜKSEK SEÇİM KURULU (Y.S.K.) : Seçimlerin başlamasından bitimine kadar,
seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve
yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün
işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim
konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin
karara bağlama ve T.B.M.M. üyelerinin seçim tutanaklarını (Mazbata) verme görevini yerine getiren kurumdur.
YÜRÜTME (İCRA) : Devleti yönetme ve yasaları uygulama gücü ve
yetkisine verilen isim.
YÜZELLİLİKLER
: Kurtuluş Savaşı’na karşı çıkan, Lozan Barış
Antlaşması’na bağlı genel af dışında bırakılan 150 kişiye verilen addır. Vatan
hainliği suçuyla yurtdışına çıkarılan bu kişiler 1938 yılında çıkarılan bir
yasayla bağışlanmışlardır. Bu hainler gazeteciler, çete reisleri, asker ve
sivil padişah yandaşlarından oluşmaktaydı.
ZABİT : Subay
ZADEGAN SINIFI : Üst düzey
devlet görevlileri ve Osmanlı hanedanında olan Şehzadelerin Harb Okulundaki
özel sınıflarına verilen verilen isim. Bu kişilere özel muamele edilirdi.
Eğitim, yeme ve yatma imkanları normal öğrencilerden çok daha üst düzeydeydi.
ZAPTİYE : Atlı ve
yaya görevlilerden oluşan bu günkü anlamda polis ve Jandarmanın görevlerini
üstlenmiş olan kolluk ve güvenlik kuvvetlerine verilen isim.